Nước mắm của người Việt xuất hiện từ hơn 300 năm trước tại Phan Thiết do người Chăm Pa học được của người Ấn Độ, sau đó dạy lại cho người Kinh nhưng ít ai biết loại gia vị đậm nét truyền thống này lại xuất phát từ La Mã.
Sản xuất Garum các đây 2000 năm, thời kì La Mã
Lịch sử nước mắm đã bắt nguồn từ hơn 2,000 năm trước. Vào thời kì La Mã, xuất hiện một loại gia vị đặc biệt gần giống nước mắm ngày nay, có tên là garum. Garum được tìm thấy đầu tiên ở Hy Lạp, trong những chiếc vò cổ trên các con tàu bị đắm. Sau đó, người ta dần phát hiện ra các xưởng sản xuất Garum cổ tại Ý, với qui mô lớn nhất là ở Pompeii. Ngày nay, các bình gốm đựng Garum vẫn được trưng bày trong bảo tàng ở thành phố Pompeii.
Các nhà khoa học đã phân tích vài mẫu garum cổ còn sót lại. Kết quả, các acid amin, chất mặn ngọt có trong Garum giống với các thành phần của nước mắm chúng ta đang ăn. Người La Mã dùng cá cơm, cá thu, cá ngừ,…bỏ xương và giữ nguyên nội tạng, ướp với muối trắng và thảo dược. Phơi cho hỗn hợp lên men, rồi ép lấy nước cốt, đó chính là Garum. Do sự quý hiếm của muối ở Châu Âu, nên một bình gốm Garum thời ấy có giá rất đắt, xấp xỉ 500USD thời nay.
Công đức của các hàm hộ (nhà thùng) nước mắm
Đến thế kỉ 19 và 20, nhờ công sức của các hàm hộ mà Phan Thiết đã trở thành vựa sản xuất nước mắm chính của cả nước, với sản lượng vô cùng lớn. “Hàm hộ” là từ địa phương mà người Phan Thiết dùng để gọi các chủ nhà thùng lớn Tiêu biểu nhất là ông tổ nghề nước mắm Trần Gia Hòa. Người được vua Nguyễn ban chức quan bát phẩm vì đã có công cho nước mắm vào tĩn và chở bằng ghe bầu đi bán khắp cả nước. Hàm hộ thứ 2 chính là bà Lục Thị Đậu, người được triều đình Huế ban tặng 4 chữ “Hào Nghĩa Khả Gia” vì đã dùng tiền kinh doanh nước mắm để mở con đường lớn Mũi Né – Phan Thiết xưa.
Cách làm Garum cổ xưa của người La Mã
Người La Mã Xưa sau khi đánh bắt xong, họ lọc bỏ xương cá và cho cá, máu cá, ruột cá tất cả vào trong nước muối, để Garum được thơm hơn họ cho thêm các loại rau mùi, Và họ đem nhũng bình gốm đụng Garum phơi dưới nắng qua nhiều ngày, để lên men dậy mùi. Khi cá rục, những người La Mã ép lấy nước cốt và sử dụng làm gia vị. Ban đầu người ta lên men garum bằng cách ủ các phần thừa như ruột cá, mang cá, vây cá… trong muối. Lúc đó, người ta cũng gọi Garum là liquamen nhưng từ Garum được dùng phổ biến hơn. Dần dà người La Mã lên men Garum với các loại cá mắc tiền hơn, từ chỉ ủ ruột cá, xương và vây cá thì họ chuyển sang ủ Garum bằng các mẻ cá nguyên con. Nguyên liệu càng xịn thì Garum càng đắt tiền, và thời ấy, người La Mã niêm yết đủ loại giá cho Garum như rượu bia bây giờ.
Thời đó, loại Garum ngon nhất chính là loại Garum được lên men từ cá thu tại thành phố Carthage (thành phố cổ tại Bắc Phi) và có tên là garum nigrum hay còn gọi là Garum đen. Những loại Garum được ủ bằng ruột cá, vây mang thừa thải sẽ giống như bia rẻ tiền thời nay, loại Garum rẻ tiền chủ yếu dành cho dân lao động hoặc nô lệ. Garum được lên men từ cá ngon, mực ngon sẽ đắt ngang rượu vang xịn. Nếu tính theo giá trị thời nay, một chai nước mắm ngon từ cá dành cho tầng lớp quý tộc thời ấy sẽ có giá xấp xỉ 500 USD thời nay. Với sự phát triển mạnh mẽ của Garum, đế chế La Mã đã đem Garum đi trao đổi buôn bán với các nước khác. Các nhà khảo cổ tin rằng nhờ giao dịch vận chuyển trên con đường tơ lụa mà garum đã đến với châu Á.
Những Câu Hỏi Thường Gặp Về Nước Mắm
Mặc dù nước mắm là loại gia vị rất phổ biến và dễ sử dụng đối với người Việt Nam, tuy nhiên vẫn còn có nhiều thắc mắc xoay quanh việc sử dụng nước mắm sao cho phù hợp như:
Không phải ai, lứa tuổi nào cũng có thể dùng nước mắm. Trẻ em dưới 1 tuổi không nên sử dụng nước mắm vì sẽ ảnh hưởng đến thận. Những bệnh nhân bị cao huyết áp cũng là đối tượng hạn chế ăn nhiều nước mắm vì trong nước mắm có hàm lượng muối cao, dễ gây tăng huyết áp đột ngột, làm ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ.
Tùy thuộc vào công thức ủ chượp mà mỗi loại nước mắm sẽ có hàm lượng calo khác nhau. Trung bình cứ mỗi 100g nước mắm có chứa khoảng 39.5 calo.
Nước mắm được chế biến từ những thành phần tự nhiên là cá, có nhiều chất dinh dưỡng. Vì thế, nước mắm không gây ra những ảnh hưởng xấu nếu dùng đúng liều lượng và cũng không gây tăng cân cho người dùng.
Có nhiều loại nước mắm phù hợp cho người ăn chay, và trong số đó, nước mắm chay ủ lên men từ muối và đậu nành là phổ biến nhất. Ngoài ra, còn có các loại nước mắm được làm từ nấm, rong biển, và các thành phần khác, nhưng chúng không chỉ thiếu hương vị so với nước mắm đậu nành mà còn ít chứa nhiều protein.
Nước mắm chứa nhiều giá trị dinh dưỡng và tốt cho sức khỏe con người
Trên đây là chia sẻ về những thông tin cần biết về nước mắm và cách sử dụng sao cho đúng cách. Với rất nhiều những thương hiệu nước mắm trên thị trường, nếu khiến bạn phân vân không biết nên lựa chọn loại nước mắm nào thì hãy lựa chọn nước mắm Ome Food - nước mắm nhĩ cá cơm Sa Huỳnh cao cấp, chất lượng và được nhiều người tin dùng nhất hiện nay. Được sản xuất từ công ty xuất nhập khẩu thuỷ hải sản Hải Phú, các loại nước mắm Ome Food luôn được đảm bảo chất lượng tốt nhất trong quy trình sản xuất và chế biến, mang lại những sản phẩm thơm ngon, chất lượng và bổ dưỡng nhất đến tay người tiêu dùng.
Bình gốm kiểu amphorae đựng garum
Các bình gốm đựng nước mắm cổ Garum của La Mã thường có dạng đáy nhọn, gọi là kiểu bình amphorae. Kiểu bình này sẽ có 3 điểm lợi. Một là dễ đứng trên bề mặt mềm như cát, đất. Hai là khi chuyển hàng đường biển sẽ được xếp chồng lên nhau dễ dàng, lên đến 5 lớp, những bình ở lớp dưới sẽ có đế cắm vào. Và thứ ba, kỹ thuật làm bình gốm vài ngàn năm trước ưa thích đáy nhọn để ít bị vỡ chỗ liên kết đáy bình và thành bình gốm.
Nước mắm là một loại gia vị truyền thống của người Việt Nam, được ưa chuộng và sử dụng rất phổ biến. Cùng tìm hiểu chi tiết hơn về các loại nước mắm, cách sử dụng nước mắm đúng cách qua bài viết sau đây nhé!
Về mặt khoa học, nước mắm được hình thành từ quá trình chất đạm trong thịt động vật (cá) bị thủy phân nhờ sự tác động của các loại enzyme có sẵn trong ruột động vật và một số loại vi khuẩn kỵ có thể chịu được mặn. Nói một cách đơn giản hơn, nước mắm là sản phẩm của việc ủ chượp cá và muối trong một khoảng thời gian nhất định, tạo ra một loại gia vị độc đáo. Loại nước mắm phổ biến và được yêu thích nhất hiện nay đó là nước mắm cá cơm. Ngoài cá cơm, nước mắm còn có thể được làm từ cá thu, cá nục, cá ve,... Tùy theo mỗi loại cá và thời gian ủ khác nhau mà chất lượng và hương vị cá cũng sẽ khác nhau.
Nước mắm là loại gia vị truyền thống và không thể thiếu trong ẩm thực Việt Nam
Hướng Dẫn Sử Dụng Nước Mắm Đúng Cách
Nước mắm được sử dụng để làm nước chấm cho các món ăn, hoặc dùng để làm gia vị nêm nếm trong các món ăn. Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng cần lưu ý một số vấn đề sau:
Nước mắm chấm kết hợp với ớt và tỏi sẽ giúp tăng hương vị của mắm hơn
Xem thêm: Tổng hợp tất tần tật cách làm nước mắm ngon đúng cách
